BilgiYazan Blog | Sürücüsüz (Otonom) Araçlarda Etik

Yapay zekâ günümüzde birçok alanı etkilediği gibi otomotiv sektörünü de etkilemiştir. Bu sektörde yapay zekaya duyulan gereksinimleri; sera gazı salınımı, endüstride kullanılan doğal kaynakların sınırlılığı, trafikte harcanan zaman, yakıt maliyeti, trafik kazalarının doğurduğu yaralanma ve ölümler gibi nedenleri sıralayabiliriz. Türkiye’de 2010-2015 yıları arasında trafik kazalarının gerçekleşme nedenleri üzerine yapılan çalışmada %95 oranında sürücü kaynaklı olduğu tespit edilmiştir. Dünya genelinde sürücü kaynaklı trafik kazalarının oranı ise %92 ile %94 arasında değişmektedir. Sürücü sorumlulukları araca verilerek trafikte yaşanan sıkıntıların önüne geçilmesi hedeflenmektedir.

Yapay zekâ sayısız endüstri kolunda farklı şekillerde kullanılsa da bu durum otomotiv sektöründe daha karmaşık hale geliyor. Bir araca insan sürüşünü taklit edebilen bir yazılım yükleyip ortam algısı, yön tayini, mekân tespiti, trafik işaretlerinin algılanması, yol analizi vb. gerekli olan kuralları sensörler aracılığıyla sisteme işleyerek sürücüye ihtiyaç duymayan bir araç elde edebiliriz. Toplanan bu veriler eşliğinde anlamlı kararlar vererek aracın bu doğrultuda hareketliliğini sağlayan bir sistem geliştirilebilir. Fakat burada sistemin vereceği bazı kararların kesin bir cevabı yoktur. Bu da son zamanlarda çok konuşulan tartışmaları beraberinde getirdi. Mühendislerin çözebileceği teknik sorunların haricinde hepimizi ilgilendiren sosyal ve etik sorunlar gündeme geldi.

Sürücüsüz araçlarda sosyal ve etik ile ilgili nasıl bir problem olabilir? Örnek vererek açıklayalım: “Sürücüsüz bir araçla yolda yüksek bir hızla ilerliyorsunuz. Köşeyi döndüğünüzde kendinizi iki tarafı duvarla çevrili bir yolda, önünüzdeki on kişilik gruba çarpmak üzere buluyorsunuz. Çarpmayı engellemenin bir yolu yok. Araba, grubu kurtarmak için yoldan çıkıp duvara çarparak sizi, tek yolcusunu, öldürmeli mi? Yoksa sizi kurtarmak için, gruba çarpacağını bilerek durmaya mı çalışmalı?”

İnsanlara bu durumla karşılaştıklarında ne yapacakları sorulduğunda cevapları düşünce tarzlarına, hayat felsefelerine, bağlı oldukları kültüre göre değişiyor. Genelde, insanların çoğu kendileri arabada değilse yoldakileri kurtarmak istiyor. Araştırmanın birinde kişilerin %75’i yoldan çıkmanın ahlaki bir davranış olduğunu düşünse de sadece %65’i arabanın gerçekten yoldan çıkmak için programlanması gerektiğini düşünüyor. Bunlar bir yazılımın kendiliğinden sahip olacağı değerler değildir.

Nature International Journal of Science tarafından yapılan bir başka deneyde iki milyondan fazla katılımcıya; bir otonom araçtaki yolcular ve yayalar arasında tercih yapmak zorunda bırakan sorular soruldu.

Örneğin, katılımcılara yukarıda gösterilen resim ile sunulmuş ve ikisi de ölümle sonuçlanması muhtemel durumun, frenlerin çalışmaması halinde hangisi ile sonuçlanmasını tercih edecekleri sorulmuş: kırmızı ışıkta karşıya geçen üç yaşlı yayanın mı yoksa genç ailenin arabada ölmesi mi…

Araştırmacılar, bu tarz sorular yoluyla yaklaşık 40 milyon yanıtın kaydedilmesi ile dokuz farklı sonuç üzerinde kesinleşti:

Evcil hayvanlara karşı insanlar korunuyor
Yoldan çıkmak yerine yolda kalmak tercih ediliyor
Yayalara karşı yolcular korunuyor
Sayıca daha çok hayat kurtarılmaya çalışılıyor
Kadınlara karşı erkekler korunuyor
Yaşlılara karşı gençler korunuyor
Dikkatsiz yayalara karşı kurallara uyanlar korunuyor
Kiloluya karşı fit vücutlular korunuyor
Orta halli insanlar yerine yüksek statülü insanlar korunuyor

Tüm bu etik konuların haricinde sosyal yaşamda yaratacağı değişiklikler de var. Örneğin meslek dallarından olan şoförlük tarihe karışacak. Araçların kaza oranları düşeceği için sigorta şirketlerinin eskisi gibi önemi kalmayacak yada kapsamlarını bu doğrultuda revize edecekler.

Sonuçlar açık olsa da bunları bir sürüş yazılımı haline getirmek o kadar da basit değil ve bu konu daha çok tartışılacak. Yakın gelecekte hayatımızda daha fazla yer alacak olan sürücüsüz araçlar için çözmemiz gereken sorunlardan sadece birkaç tanesi…